تأثیر شرایط رطوبتی خاک و کودهای آلی و شیمیایی بر رشد و تغذیه گیاه برنج

اثر شرایط آب خاک و کودهای آلی و شیمیایی بر ترکیب شیمیایی محلول خاک، رشد و تغذیه گیاه برنج با انجام سه آزمایش جداگانه در شرایط گلخانه ای بررسی گردید. آزمایش اول به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی شامل شرایط آب خاک در سه سطح (غرقاب دایم، غرقاب متناوب و اشباع متناوب) و منبع و مقدار کودهای آلی و شیمیایی در 10 سطح (شاهد، 100% کودهای شیمیایی، 20 گرم لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک با و بدون 50% کودهای شیمیایی، 40 گرم لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک با و بدون 50% کودهای شیمیایی، 20 گرم کود مرغی بر کیلوگرم خاک با و بدون 50% کودهای شیمیایی و 40 گرم کود مرغی بر کیلوگرم خاک با و بدون 50% کودهای شیمیایی) و با سه تکرار در خاک شن لومی انجام شد. در پایان دوره رشد بخش هوایی و ریشه گیاه برداشت و وزن تر، ماده خشک، آب مصرفی، کارایی مصرف آب، غلظت و جذب n، p، k، na، ca، mg، fe، mn، zn، cu، cd و pb در ریشه و بخش هوایی و فاکتور انتقال آنها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که غرقاب متناوب اکثر ویژگی های رشد گیاه را افزایش داد و تفاوت معنی داری با غرقاب دایم نداشت. کارایی مصرف آب به ترتیب در اشباع متناوب و غرقاب متناوب بیشتر از غرقاب دایم بود. اشباع متناوب کارایی مصرف آب را نسبت به دو سطح رطوبتی دیگر و بدون کاهش ماده خشک بخش هوایی نسبت به غرقاب دایم افزایش داد. مصرف لجن فاضلاب و افزایش سطح آن باعث افزایش تمام ویژگی های رشد گیاه به جز نسبت وزن بخش هوایی به وزن ریشه شد. بیشترین مقدار آن ها در تیمار40 گرم لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک + 50% کودهای شیمیایی مشاهده شد و در اکثر آن ها تفاوت معنی داری با 40 گرم لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک نداشتند. به طور کلی، برای رشد مطلوب برنج در خاک شن لومی و افزایش کارایی مصرف آب، می توان تیمار اشباع متناوب با 40 گرم لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک را توصیه کرد. آزمایش دوم به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی شامل شرایط آب خاک در سه سطح (غرقاب دایم، غرقاب متناوب و اشباع متناوب) و منبع و مقدار کودهای آلی و شیمیایی در 10 سطح (شاهد، 100% کودهای شیمیایی، 6 گرم لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک با و بدون 50% کودهای شیمیایی، 20 گرم لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک با و بدون 50% کودهای شیمیایی، 3 گرم کود مرغی بر کیلوگرم خاک با و بدون 50% کودهای شیمیایی، 6 گرم کود مرغی بر کیلوگرم خاک با و بدون 50% کودهای شیمیایی) و با سه تکرار در یک خاک لوم رسی انجام شد. علاوه بر پارامترهای اندازه گیری شده در آزمایش اول، در این آزمایش شاخص کلروفیل و شاخص سطح برگ نیز اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که تمام ویژگی های رشد گیاه به جز نسبت وزن بخش هوایی به وزن ریشه در غرقاب دایم بیشتر از دو سطح رطوبتی دیگر بود ولی در اغلب ویژگی ها میان غرقاب دایم و غرقاب متناوب تفاوت معنی داری وجود نداشت. اثر لجن فاضلاب بر ویژگی های رشد و غلظت های عناصر در برنج بهتر از کود مرغی بود. بیشترین ویژگی های رشد گیاه و غلظت های عناصر با مصرف 20 گرم لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک +50% کودهای شیمیایی به دست آمد. مصرف 3 گرم کود مرغی بر کیلوگرم خاک + 50% کودهای شیمیایی باعث افزایش ویژگی های رشد گیاه و غلظت های عناصر نسبت به سایر سطوح آن شد. غرقاب متناوب نسبت به غرقاب دایم با کاهش کم ماده خشک بخش هوایی، مقدار آب مصرفی برنج را کاهش داد. به طور کلی، برای رشد مطلوب برنج در خاک لوم رسی و افزایش کارایی مصرف آب می توان غرقاب متناوب و مصرف 20 گرم لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک + 50% کودهای شیمیایی را توصیه کرد. در آزمایش سوم، اثر کشت برنج، غرقاب و کودهای آلی و شیمیایی بر شیمی محلول خاک بررسی گردید. نتایج نشان داد که در اکثر تیمارها پس از غرقاب ph محلول خاک قلیایی ابتدا کاهش و سپس افزایش یافت. در تمام تیمارها، ec محلول خاک پس از غرقاب افزایش یافت و پس از رسیدن به حداکثر مجدداً کاهش یافت. غلظت روی و پتاسیم محلول پس از غرقاب در اکثر تیمارها کاهش ولی غلظت سدیم افزایش یافت. غلظت منگنز و آهن محلول پس از غرقاب ابتدا افزایش سپس کاهش و مجدداً افزایش یافت. مصرف کودهای شیمیایی باعث افزایش ph محلول خاک ولی مصرف کودهای آلی موجب کاهش ph محلول خاک شد. مصرف کودهای آلی و شیمیایی باعث افزایش ec و غلظت آهن، منگنز، روی، سدیم و پتاسیم محلول خاک شد. ph محلول خاک در تیمارهای باکشت کمتر از تیمارهای بدون کشت بود. میان تیمارهای باکشت و بدون کشت از نظر ec و غلظت روی محلول خاک تفاوت قابل ملاحظه ای وجود نداشت. در اواخر دوره رشد، غلظت های آهن و منگنز محلول خاک در تیمارهای باکشت بیشتر از تیمارهای بدون کشت بود. غلظت های پتاسیم و سدیم محلول خاک در تیمارهای باکشت و بدون کشت در طول دوره رشد برنج متفاوت بود.